.

 PHP nedir?

Ps, kendi sabit disklerinden birinde bulur ve zahmetsizce, ziyaretçinin bilgisayarına gönderir. Fakat, ".asp," .pl," ".cfm" gibi, ".PHP" uzatması, Web Sunucu'ya bu sayfayı olduğu gibi, alıp ziyaretçinin Browser'ına göndermek yerine, önce PHP yorumlayıcıyı çağırarak, ona teslim etmesi gerektiğini bildirir. PHP yorumlayıcısı (yani Windows ortamında PHP.exe veya 4'ncü sürümle gelen PHP4isapi.dll, Unix ve türevlerinde çalıştırılabilir PHP dosyası), kendisine teslim edilen bu belgede önce "<?PHP" ve "?>" ayraçları arasındaki PHP kodlarını seçerek alır ve gereği ne ise onu yapar. Bu ayraçların içinde kalan kodlar, bizim yapılmasını istediğimiz işlemin komutlarıdır. HTML ile yetinmeyip, PHP kullanmamızın sebebi, bu komutların HTML'in yapayacağı şeyleri yapmasıdır.

HTML'in yapamayacağı şeylerin başında, Web Sunucusu'nda yapılacak işler vardır. Sözgelimi HTML etiketlerini kullanarak, Web Sunucusu'ndaki bir veritabanı dosyasını açıp, içindeki verileri okuyamayız. HTML yoluyla Web Sunucusu'nun sabit disklerindeki düz yazı dosyalarını da okuyamayız ve bu disklere dosya yazamayız. HTML etiketleri ile Web ziyaretçimizden bilgi edinebilir ve bunları Sunucu'ya yollayabiliriz; ama o kadar! Bu bilgileri işe yarar şekle sokmak için bize Server'da çalışan bir program gerekir. Server'da çalışan program, EXE ve DLL veya JSP (Java Server Pages) gibi bir "gerçek program"; veya Perl, ASP ve PHP gibi Script diliyle yazılmış bir program olabilir. (Gerçek programları yazanlar, tabiî, sizin Script diliyle yazılmış programlara "program" demenize çok kızarlar! Ama bu Script pogramlarının program olmasını hiç engellemez.)

Ne diyorduk? Web Sunucu, ".PHP" uzatmasını görünce telaşa kapılır, bu dosyayı PHP yorumlayıcısına verir ve o da "<?PHP" ve "?>" ayraçları içindeki kodları icra eder, demiştik. Bu icraatın sonunda ortaya çıkan ürün eğer ziyaretçiye gönderilecekse, HTML etiketleri içinde gönderilir; yani ziyaretçi asla PHP kodlarını göremez. Kimi zaman PHP programımızın çalışması sonucu ortaya ziyaretçiye gönderilecek bir ürün çıkmaz; elde edilen sonuç ya başka bir programa (örneğin elektronik ileti gönderen bir Sendmail progamına) hammadde olarak verilir, ya da Server'da sabit diske yazılır. Fakat her durumda, Web ziyaretçimiz bizim PHP kodlarımızı göremez; bu Web sayfalarımızda PHP kodu kullanmamız halinde, sayfalarımızın Browser tarafından tanınması veya tanınmaması gibi bir durumun ortaya çıkmaması demektir. Ziyaretçi ne tür Browser kullanırsa kullansın, kendisine Sunucu'dan daima saf HTML kodu geleceği için, sayfalarımızı rahatça görebilecektir. Tabiî bir nokta var: Sayfalarımızda herhangi bir Browser'ın arızalı yorumladığı veya hiç yorumlayamadığı HTML etiketleri bulunabilir; ya da söz gelimi ziyaretçiye giden HTML'in içinde Browser'da çalıştırılacak olan başka Script kodları bulunabilir; ve Browser bu kodları anlamayabilir. Örneğin, HTML sayfanızda VBScript kodları kullanmış iseniz, Netscape ile sitenize bağlanmış olan kişiler bu kodun oluşturmasını istediğiniz etkiyi göremeyeceklerdir; çünkü Netscape VBScript anlamaz! PHP ile yazacağınız Web programlarının (eski deyimiyle "sayfaların") oluşturacağı HTML belgesinin Browser türleri ve sürümleri ile uyarlılığını sağlamak yine Web programcısı olarak sizin sorumluluğunuzdadır.

Özetlersek, PHP bir CGI programlama dilidir; bu dille, Web Sunucusu ile Web ziyaretçisi arasındaki buluşma noktası olan CGI'da bilgi alışverişi yapılabilir; Sunucu'da bulunan başka programlar çalıştırılabilir ve böylece Web sayfalarımıza HTML'in sınırlamalarının ötesinde hareket ve ziyaretçi ile etkileşme olanağı kazandırılabilir.

Sanırım iyi bir Web programcısı olarak şu anda ekrana "Merhaba Dünya!" yazdırmak için sabırsızlanıyorsunuz. Ama bunun için, PHP sayfanızı ya PHP-uyumlu bir Web Sunucusu'ndaki Web sitenize yüklemek, ya da kişisel bilgisayarınızdaki kişişel Web Sunucusu'na PHP öğretmek zorundasınız. Bu ikinci yöntemi kuvvetle tavsiye ederim; çünkü yazacağınız PHP programlarını gerçek Internet Sunucusunda sınamak, bazen arzu edilmeyen durumlara yol açabilir. Oysa kişinin bu denemeleri, evinde ve işyerinde kendi bilgisayarında yapması, çoğu zaman daha az başağrısı ve gözyaşına yol açar! En azından, PHP hatalarınızı ve gözyaşlarınızı sizden başka gören olmaz!

PHP ve Veritabanı

Kişisel bilgisayarınızdaki kişisel Web sunucusuna PHP öğretme işlemine geçmeden önce, hemen hemen PHP'nin ikiz kardeşi sayılan MySQL'den ve onun rakibi PostgreSQL'den kısaca söz edelim.

PHP'nin varlık sebeplerinin başında, ticarî Unix ve Microsoft Windows işletim sistemlerinden ayrı, ticarî olmayan Açık Sistem ortamlarında çalışan bir Script dili ile bu dille kullanılabilecek yine Açık Sistem ürünü bir veritabanı erişim ve yönetim aracına sahip olmak gelir. Perl, gerçi PHP'den çok önce Açık Sistem ürünü olarak, isteyen Web Programcısı'nın ücretsiz edineceği bir CGI programlama dili olarak Web'in ilk gününden beri Web Programcısının emrinde idi. Ama Perl, metin dosyalarından yazı çekmek ve bunları biçimlendirerek rapor haline getirmek amacıyla geliştirilen bir dil olduğu için, özellikle veritabanına dayalı işlemlerde programcıya çok güçlük çıkartıyordu. ASP ise (ASP desteği sağlayan ve ücretsiz Web sitesi veren firmaların giderek artmasına ve veritabanı konusunda hem kolaylık, hem de büyük bir etkinlik sağlamasına rağmen) çoğunlukla ücretli Web sitesi aldığımız ticarî amaçlı evsahibi (Hosting) firmalarının sağladığı bir teknoloji olarak görüldü. PHP, tasarımcılarının MySQL ve PostgreSQL teknolojilerini geliştiren kurum ve firmalarla yaptığı yakın işbirliği sonucu ikinci sürümünden itibaren veri-yönlendirmeli Web uygulaması alanında önemli bir araç olarak belirdi. Dolayısıyla, PHP kurulumu dendiği zaman, kendiliğinden, MySQL kurulumu da kastedilmiş olur. Şimdi PostgreSQL da ekleyebiliriz.

PHP, bir dildir; MySQL ve PostgreSQL ise bir demet sürücüdür. PHP ile, Web Server'a sayfanızı Internet ziyaretçisine göndermeden önce bir takım komutları icra etmesini, bir takım veri dosyalarını açıp içindeki bilgileri alıp bunları HTML kodlarıyla bezeyip, Browser'a bildiğimiz klasik HTML sayfası olarak göndermesi talimatını veririz. MySQL ve PostgreSQL ise, Windows sistemlerinde Denetim Masası'nda gördüğünüz ODBC Veri Kaynağı Yönetmeni adlı araç gibi, bir vertabanı sunucusu, yani Database Server pprogramlarıdır. Yakın zamana kadar bu iki veritabanı yönetim aracı arasında fazla bir çekişme yoktu. Ancak şimdi özellikle Linux kullanıcıları topluluklarında iki program arasında verimlilik testleri yapılıyor; hangisinin daha iyi olduğnuna ilişkin yoğun bir tartışma sürüyor. PHPBuilder.com uzmanları, yaptıkları bir çok denemede, MySQL'in daha hızlı ve daha etkin çalıştıkları sonucuna varıyorlar. (Bu konuda daha geniş bilgi edinmek için Internet'te www://PHPbuilder.com/columns/tim20000705.PHP3 adresine bakabilirsiniz.)

MySQL, bir kullanıcı lisansı 200 Dolar olan ticarî bir program iken 2000 yılı ortalarında GPL (GNU General Public License/GNU Kamusal Lisans) uygulamasına geçmiş ve ücretsiz dağtılır hale gelmiş bulunuyor. Buna göre MySQL'i bir ticarî uygulamanın içinde motor olarak kullanacaksanız üreteci firmaya lisans ücreti ödemeniz gerekir; bunun dışındaki uygulamalar için programı Internet'ten indirerek kullanabilirsiniz. PHP için MySQL'e gerek yoktur. PHP, bir NT veya Win9x tabanlı Web Server'da çalıştırılıyorsa, Microsoft'un ODBC sürücüleri ile çalışabilir; ve ODBC'nin okuduğu bütün veritabanlarından veri çekebilir. (ODBC'nin Unix-Linux sürümü de vardır.) Ayrıca PHP için Adabas, dBase, Empress, FilePro, Informix, InterBase, mSQL, Oracle, Solid, Sybase, Velocis ve bir çok Unix veritabanı yöneticisi için geliştirilmiş add-on (sonradan eklenen) modüller vardır. PHP, bir çok LDAP istemci programı için yazılmış API'lere de sahiptir. PHP ile IMAP, SMTP gibi Internet elektronik mektup protokollerini kullanmak da mümkündür.

Biz bu kitapçıkta örneklerimizde ve uygulamalarımızıda MySQ'den yararlanacağız. PHP-MySQL ikilisini kişisel bilgisayarımıza kurmak için önce gerekli programları Internet'ten indirmemiz gerekir. Bunun için şu adreslerden yararlanabilirsiniz:

http://www.PHP.net/downloads.PHP

http://www.mysql.com/downloads/index.html

PHP ve Web Sunucusu

Bizim açımızdan PHP, bir Web sunucu programıdır; kurulacağı sistemdeki Web sunucusu ile uyumlu olması gerekir. 4'ncü sürümü itibariyle, PHP bütün Unix-türevi sistemler (örneğin Linux) ve Microsoft Windows sistemleri ile uyumludur. Birlikte çalışabileceği Web sunucu programları arasında Apache, IIS, FHTTP, Omni HTTPd, Xitami ve Windows 95/98 için PWS (Personal Web Server) vardır. Gerçek Internet ortamında sunucu programlara PHP yeteneği kazandırma işlemi, Web Pnogramcısı olarak bizi ilgilendirmez; bizim için Internet sitemize evsahipliği yapan Hosting firmasının PHP desteği verip vermediğini bilmek yeter. Fakat tasarımlarımızı sınayabilmek için kendi bilgisayarımıza bir kişisel Web Server kurmak ve bu programı PHP-uyumlu hale getirmek gerekir. Burada sadece iki örnek ele alacağız: Linux için Apache sunucu programı ve MS-Windows için PWS. Bu iki programdan hangisi sizin sisteminize uygunsa onu kendi bilgisayarınıza kuracağınızı varsayarak, şimdi PHP ve MySQL kurulumu ile uğraşabiliriz.